Ostatnio pisałam o tym, jak koleją wąskotorową, która przemierza najbardziej wysokogórską trasę na Bałkanach [KLIK], dojechać do podnóża gór Piryn (Bułgaria). W tym poście mam dla Was propozycję 4-dniowego trekkingu po najwyższych partiach tego niezwykłego i różnorodnego pasma górskiego. Myślę, że jest to trasa możliwa do przejścia nawet dla tych, którzy nie mają dużego doświadczenia w górach. Nie jest też potrzebny specjalny sprzęt alpinistyczny. Obowiązkowe są natomiast buty trekkingowe, ciepłe ciuchy na wieczór, przekąski i otwartość na pogawędki z innymi miłośnikami gór :) To, co, jesteście gotowi na wędrówkę?

Startujemy w mieście Bansko (położone 149 km od Sofii, zimą jest to największy kurort narciarski w Bułgarii). Najlepiej rano, o godzinie 8.30, złapać busika spod dworca autobusowego (автогара Банско), który zawiezie nas do schroniska Wichren (хижа Вихрен [hiża vihren]). Podróż trwa ok. 50 min i w 2017 r. kosztowała 6 lewa. Schronisko Wichren położone jest na wysokości 1950 m. Jeśli chcemy na trasie naszego trekkingu spać w schroniskach, a nie w namiotach, to w sezonie letnim warto zadzwonić wcześniej i zarezerwować miejsce. Oczywiście jeżeli nie będziemy mieli tej rezerwacji, to nikt nas nie wyprosi, ale bardzo możliwe, że będziemy spali na ławkach w stołówce (co np. w schronisku Tewno ezero ma swój klimat ;)). Dojeżdżamy, meldujemy się w schronisku (jeśli jesteśmy we dwie lub więcej osób, to warto wynająć bungalow), jemy pożywne śniadanie, przepakowujemy w mniejszy plecak, napełniamy wodę ze źródełka i ruszamy na szczyt Wichren (връх Вихрен)!

                Wichren to drugi najwyższy szczyt w Bułgarii (2914 m n.p.m) po szczycie Musała i trzeci najwyższy szczyt na Bałkanach. Dojście ze schroniska zajmuje od 2.30 do 3 godzin. Szlak oznaczony jest kolorem czerwonym. Od razu rozpoczyna się kamienistą ścieżką, która będzie nam towarzyszyła aż do końca. Mijamy niewysokie pojedyncze drzewka, kosodrzewinę i strumyki. Po ok. 30 minutach dochodzimy do tabliczek i w tym miejscu szlak się rozdziela. Łatwiejsza droga na szczyt to ta na lewo – okrąża Wichren od strony północnej i prowadzi przez Kazani (Казани; dwa głębokie cyrki lodowcowe), trudniejsza na prawo, która wiedzie na szczyt od strony północno-zachodniej. W ubiegłym roku z przyjaciółkami wybrałyśmy prostszy wariant. Wtedy dochodzi się do przełęczy Kabata (седловината Кабата [sledłovinata Kabata]), skąd gdy patrzymy w stronę schroniska Wichren, widzimy pnący się przed nami szczyt Todorka. Po ok. 15 minutach dochodzimy do samego podnóża Wichrenu i to tutaj rozpoczyna się prawdziwe zdobywanie szczytu, które może potrwać nawet godzinę. Nachylenie stoku w pewnych momentach wynosi nawet 45 stopni. Po wejściu na upragniony czubek, zewsząd otacza nas wspaniała panorama na szczyty dwóch pasm górskich – Pirynu i Rily. Warto zwrócić uwagę na widoczną stąd słynną grań Konczeto (Кончето, Konik) pomiędzy szczytami Banski Suchodoł (2884 m n.p.m.) i Kuteło (2908 m n.p.m.). Znajduje się ona na wysokości 2780 m n.p.m. Po obu stronach opada stromymi ścianami: północno-zachodnia, niemal pionowa o wysokości ok. 300 m i południowo-wschodnia, znacznie mniej stroma (ok. 30 stopni), za to wysoka na 800 m. To jest mój cel na przyszłe wędrówki po górach Piryn :)

                Po zdobyciu szczytu, wracamy do schroniska Wichren. Czas na przepyszny obiad, a na deser coś z czego słynie to miejsce, czyli banica z łakumem (galaretką), a do tego herbata z okolicznych ziół, mmm!

Nad ranem czas na 4-godzinny przemarsz do schroniska Sinanica (хижа Синаица, [hiża sinanica]). Trasa ta, chociaż w pierwszej połowie wymagająca, jest przepiękna! Do naszego celu kierują tabliczki, jak również szlak oznaczony kolorem niebieskim. Mijamy szerokie zielone polany i idziemy wzdłuż szmeru rzeki Bynderica. W oddali widzimy niewielkie, lecz cudne wodospady. Przechodzimy tuż obok jeziora Muratowo, gdzie warto złapać oddech przed stromym podejściem. Czeka na nas bowiem Przełęcz Banderiszka (Бандеришка порта [banderiszka porta]) o wysokości 2500 m n.p.m. Wejście po morenach i dość stromych skałach zajmuje ok. 45 minut. Ale wierzcie mi – opłaca się! Pamiętam, że gdy znalazłyśmy się wreszcie na jej szczycie, to naszym oczom ukazał się przepiękny widok na rozpościerającą się bezkreśnie zieloną rówień, na której pasły się konie! To była niezwykle miła niespodzianka.

Ruszamy dalej po mięciutkich polanach, napotykając tu i tam „wysokogórkie” krowy, aż do samotnego jeziorka koło ścieżki. Chwila odpoczynku. Siadamy i zajadamy nasze przekąski – chleb z bułgarską lutеnicą (pastą z pomidorów, papryki i bakłażana) i trochę bułgarskiego żółtego sera kaszkawał. Nabieramy siły i rozpoczynamy wejście na Przełęcz Sinaniszką (Синанишка порта [sinaniszka porta]). W dwóch, trzech miejscach jest tu naprawdę stromo, a podejście przypomina raczej wspinaczkę. Po 20 minutach jesteśmy już na górze i odsłaniają się przed nami zupełnie nowe widoki na cyrk lodowcowy otoczony pionowymi skalnymi zboczami szczytów Sinanica (2516 m n.p.m.) i Momin Wrych (2454 m n.p.m.).  

Schodzimy powolutku do dna cyrku – zielonej doliny, którą przecina wartki strumień. W pewnym momencie znad kosodrzewiny wyłaniają się ogromne skały tworzące Sinanicę – widok, od którego oniemiałyśmy z wrażenia. W tym miejscu człowiek czuje się naprawdę malutki i bezbronny wobec ogromu oraz piękna natury. Porażone widokiem dochodzimy do schroniska (2185 m n.p.m.) położonego malowniczo przy błękitnej tafli jeziora (Синанишко езеро [sinaniszko ezero]). Odpoczywamy, jemy domowe kiseło mljako (bułgarski jogurt) z dodatkiem domowego dżemu poziomkowego. Pycha! 

Zostawiamy bagaże i na lekko ruszamy na szczyt Sinanica. Dojście ze schroniska zajmuje godzinkę. Szlak, który jest dość stromy, oznaczony jest kamiennymi piramidkami. Jednak piękno roztaczających się z niego widoków zasługuje na to, by przełamać w sobie lęki wysokości czy przestrzeni, a dzięki temu w pełni się nim zachwycić. Wracamy do schroniska chwilę przed zachodem słońca, a wraz z zajściem ostatnich promieni za horyzont, robi się tutaj bardzo zimno. Wszyscy nocujący pod Sinanicą chowamy się więc szybko do stołówki. Zamawiamy jedzenie, ziołową herbatę, piwo i wymieniamy się górskimi oraz życiowymi opowieściami. Przy stoliku zasiada również gospodarz schroniska – mężczyzna o surowej twarzy, który przysłuchując się nam w milczeniu, sączy rakiję. Ale gdy padają pytania skierowane ku niemu na temat konkretnych tras, bez wahania podnosi się, podchodzi do wiszącej na ścianie mapy, wskazuje i objaśnia. Góry Piryn zna jak własną kieszeń.

Następnego dnia czeka na nas najdłuższa wędrówka – 7,5h do Tewno ezero (заслон Тевно езеро [zasłon Tewno ezero]). Wstajemy o świcie. Nadal panuje przeraźliwy ziąb. Gospodarze schroniska krzątają się już w kuchni. Na wpół śpiące jemy śniadanie i ruszamy. Żegnamy za sobą jeden z najpiękniejszych szczytów Pirynu. Ponownie pokonujemy Przełęcz Sinaniszką i przemierzamy powoli rówień w kierunku małego schroniska Spano Pole (заслон Спано Поле, [zasłon spano pole]) – szlak oznaczony kolorem brązowym. Jest to jeden z najpiękniejszych odcinków :)

Po trzech godzinach marszu znienacka wyłaniają się przed nami czerwone daszki z białymi kropkami. Okazuje się, że dochodzimy do najsympatyczniejszego schroniska (2047 m n.p.m.) na całej naszej trasie. Pod daszkami kryją się żółte bungalow, a na jednym z nich widnieje napis „Kulturalni ludzie nie śmiecą, a pozostałym się zabrania!”. Na tarasie schroniska siedzi trzech stylowych starszych panów w brązowych skórzanych kurtkach, okularach przeciwsłonecznych awiatorkach  i czuprynach a’la Robert Redford – istnie filmowe ujęcie. Zamawiamy zupę z soczewicy (леща, [leszta]) i siadamy obok nich. Kulturalnie nas zagadują. Wokoło panuje niedająca się inaczej opisać niż słowem „czilowa” atmosfera. Nawet sobie nie wyobrażacie, jak bardzo zaczynamy żałować, że to tylko przystanek na naszej trasie. Ze smutkiem żegnamy się z Redfordami i idziemy dalej.

Ruszamy na południe zgodnie ze wskazaniem tabliczki. Na początku prowadzi nadal szlak brązowy. Idziemy przez sosnowy las i napawamy się jego zapachem. W pewnym momencie schodzimy na malowniczą zieloną polanę, przez którą płyną liczne strumyki. A na drugim planie widnieje szczyt Mozgowiszki Czukar (2612 m n.p.m.). Bajka. Nie ma żadnych tabliczek, więc uważnie śledzimy brązowy szlak (na rozwidleniu trzymamy się lewej). Pomagamy sobie też zimowym oznakowaniem, czyli kołkami. Po 20 minutach od wspomnianego rozwidlenia dochodzimy do następnego. Są tutaj tabliczki i obieramy wreszcie szlak zielony na lewo (brązowy biegnie na prawo do schroniska Begowica). Przechodzimy mostem przez rzekę i powoli pniemy się w górę w stronę  Jezior Czairskich (Чаирскиrте езера [czairskite ezera]).

Dochodzimy do jeziora, gdzie ucinamy sobie pogawędkę z pasterzem. Opowiada nam, że dawniej był nauczycielem, ale nie żałuje. Kocha góry i panujący w nich spokój, a na koniec spogląda na stado krów i mówi z uśmiechem, że jakby miał zostawić „te swoje piękności?”. Podpowiada, jak skrótem po lewej wspiąć się na przełęcz Praweła (Превала, [praveła]). A na górze…. Zaparło nam dech w piersiach. Roztacza się stamtąd widok na jedne z najbardziej imponujących masywów w Pirynie – szczyty Gazej (2756 m n.p.m), Bezimienny (2838 m n.p.m), Mały Poleżan (2822 m n.p.m), Dżangał (2729 m n.p.m) i Waljaszki Czukar (2662 m n.p.m), a u ich stóp tulą się do siebie waljaszkie i prawelskie jeziora. 

Gdy wreszcie udaje nam się oderwać wzrok, ruszamy wąziutką ścieżką na prawo – szlak czerwony. Przechodzimy przez kamienistą, pełną moren i stromą Przełęcz Mozgowiszką (Мозговишката порта, [mozgowiszkata porta]). Gdy przekraczamy jej próg (bo po bułgarsku porta to wrota), wyrastają przed nami nowe szczyty, a w tym przepiękna Kamenica (2822 m n.p.m.). Wkraczamy do spokojnej i barwnej Doliny Mozgowiszkiej.

Aż w końcu dochodzimy do naszego celu – jeziora Tewno i najwyżej położonego schroniska w górach Piryn (2527 m n.p.m.). Wokoło pasą się konie. Jest idealnie.

Schronisko jest dość popularne i jest sporo ludzi. Okazuje się, że nie ma wolnych miejsc i będziemy spały na ławkach w stołówce, wraz z 20-ką innych osób. Po wieczornej uczcie i wspólnej grze w karty rozkładamy więc koce na ławkach i podłodze. Może nie była to najlepiej przespana noc, ale na pewno świetne doświadczenie! :) A schronisko słynie z tego, że codziennie o 5 rano jego gospodyni zaczyna smażyć bułgarskie pączki domowej roboty, czyli przepyszne mekici! Z rana obudził więc nas ich słodki zapach. Nie można było sobie wymarzyć smaczniejszego śniadania.

Ostatni dzień naszego trekkingu, czyli 4-godzinne przejście do schroniska Bezbog (хижа Безбог [hiża Bezbog]). Ruszamy zgodnie z tabliczkami kamienistym szlakiem niebieskim.

Chwila podchodzenia, a potem długie, dwugodzinne, schodzenie do największego jeziora w górach Piryn – Popowo Ezero (Попово езеро). Jest obłędne. Ma 480 m długości i 336 m szerokości, a po jego środku leży malutka zielona wyspa. Dookoła jest otoczone spiczastymi szczytami. Serce Pirynu. Nad jego brzegiem robimy sobie dłuższą przerwę – jemy ostatnie zapasy, moczymy zmęczone stopy w chłodnej wodzie i opalamy się.

Zobaczcie koniecznie ten filmik! Jezioro Popowo w całej okazałości:

Następnie przyjemna wędrówka zielonym szlakiem do samego schroniska Bezbog. Na ostatnim etapie schodzenia możemy jeszcze nacieszyć wzrok ślicznym widokiem na jezioro Bezbożko i szczyty najwyższego pasma górskiego w Bułgarii – Riły.

Do schroniska dochodzi wyciąg krzesełkowy (ponieważ zimą jest tutaj trasa narciarska). Zdecydowałyśmy się więc na zjazd nim do schroniska Goce Dełczew, skąd prowadzi asfaltowa droga do oddalonego o 11km miasta Dobriniszte.

Na dole zaczęłyśmy łapać stopa, a traf sprawił, że zabrali nas swoim jeepem ratownicy górscy! :D Polecili nam więc od razu, gdzie i co mamy zjeść w Dobriniszte – яйца по панагюрски (jajka w bułgarskim jogurcie, [jajca po panagjurski]) w Механа бабух (karczma Babuch, [mehana bababuh] . I tak, to był strzał w dziesiątkę!!!

Jeśli macie pytania a propos tras trekkingowych po bułgarskich górach, piszcie śmiało!

            Ubiegłego lata z przyjaciółkami z Bułgarii wyruszyłyśmy w stronę gór Piryn [KLIK]. Ale nie była to taka zwyczajna podróż. Ponieważ w góry postanowiłyśmy się wybrać bułgarską koleją wąskotorową [родопската теснолинейка], która przemierza najbardziej wysokogórską trasę na Bałkanach. Przejażdżka rozpoczyna się od dworca w Septemwri [Септември], a ostatni przystanek to Dobriniszte [Добринище]. Cała trasa ma długość 124 km, które kolejka pokonuje w niecałe... 6 godzin. W tym czasie przemierza dwa pasma górskie, Rodopy i Riłę, by skończyć bieg u podnóża Pirynu.

Na dworcu w Semptemwri czekał na nas leciwy czerwony pociąg, który w środku przypominał raczej przedwojenny tramwaj - tapicerowane ławeczki i drewniane ramy w oknach. Kolejka ma przystanki w licznych wsiach i miasteczkach, z których wiele zamieszkanych jest przez bułgarskich muzułmanów. Pasażerkami są więc często panie w kolorowych chustach, które zapraszałyśmy, by się do nas przysiadły i ucinałyśmy sobie z nimi pogawędki. Trochę tak jakby czytać jedną ciekawą nowelę za drugą. Historie o codziennym życiu w górskich wioskach, o stosunku młodych do tradycji, o emigracji i poczuciu obcości. Ale wśród poważnych tematów było i dużo śmiechu oraz zabawnych opowieści - choćby o tym, jak jedna z pasażerek wspólnie z mężem ratowała na koniach grupę turystów. Wszystkie panie zaś łączył ten sam powód do narzekania - telefony komórkowe, a raczej to, jak za ich pomocą są kontrolowane przez dzieci i wnuki ;)

Naszą podróż podzieliłyśmy na dwa etapy. Pierwszego dnia wysiadłyśmy w Konstandowo [Констандово] i na stopa przejechałyśmy do wsi Dorkowo [Дорково], gdzie odbywał się festiwal folklorystyczny.

Przy okazji odwiedziłyśmy miejscowe muzeum z imponującą makietą mastodonta, który zamieszkiwał okoliczne ziemie (znajduje się tutaj drugie najważniejsze wykopalisko paleontologiczne w Europie!). 

Jak część z Was wie, razem z polskim highlinerem (a moim tatą) Krzyśkiem od kilku lat realizujemy podróżniczo-sportowy projekt „Bułgaria poza szlakiem”. Krzysztof to Polak, który pozostawił swoje serce w Bułgarii jeszcze za czasów studenckich (tam też poznał moją mamę). W bułgarskich górach rozpoczął swoją przygodę z alpinizmem i taternictwem jaskiniowym. 9 lat temu zainteresował się zupełnie nowym sportem, jakim był highline, czyli chodzenie po wąskiej elastycznej taśmie zawieszonej między dwoma punktami na dużej wysokości np. nad górską przepaścią. Idealnym miejscem do uprawiania tego ekstremalnego sportu okazały się wciąż nieturystyczne i w wielu miejscach dzikie góry w Bułgarii. Nie spodziewał się jednak, że poszukiwanie jak najpiękniejszych miejsc pod montaż i przejście taśm, doprowadzi go do odkrycia zapomnianych, a bezcennych zabytków – poukrywanych trackich świątyń, opuszczonych cerkwi oraz jaskiń zamieszkiwanych tysiące lat temu przez ludzi pierwotnych. Highline’owe wyprawy przecięły się z moimi podróżniczymi szlakami. Postanowiliśmy więc stworzyć team. Wspólnie udajemy się w dane miejsce, po czym ja zagłębiam się w jego historię, rozmawiam z miejscowymi ludźmi, podążam śladem miejscowych legend, a mój tata realizuje imponujące projekty highline’owe. Dzięki temu od kilku lat podróżujemy razem po Bułgarii, dokumentujemy jej zapierającą dech w piersiach przyrodę oraz życie codzienne mieszkańców górskich wiosek (w tym tradycyjnej społeczności bułgarskich muzułmanów).

Ostatnie dni dla naszego teamu były bardzo intensywne. Zostaliśmy zaproszeni do Radia Czwórka na audycję Czat Czwórki. Całości możecie wysłuchać tutaj (zaczyna się od 12.35min, a potem 19min): https://www.polskieradio.pl/10/5367/Artykul/2136192,Czat-Czworki-30-maja-godz-1606

Opowiadaliśmy  o highline'ach i naszych podróżach po Bułgarii. Stres był, bo to pierwsza nasza audycja na żywo, ale cieszę się, bo w tym krótkim czasie udało mi się zmieścić moją ukochaną historię o Titko Łowcy Żmij (post o bułgarskim szamanie –  tutaj).

Dokładnie tydzień później mieliśmy prelekcję w mojej ukochanej podróżniczej klubokawiarni Południk Zero w Warszawie. Spełniło się więc moje podróżniczo-kawiarniane marzenie!!! :) Jak zwykle się stresowałam, że nikt nie przyjdzie, ale o 19 wypełniła się cała sala!!!

Dla nas to ogromna radość, gdy przychodzi  tak wiele osób na nasze prezentacje, a jeszcze bardziej, gdy słyszymy, że ktoś nie wiedział, że Bułgaria jest tak piękna i wielokulturowa, a teraz jest nią zachwycony. Wiemy, że pokazy są długie, ale to nasza jedyna szansa, by podzielić się z Wami tymi wszystkimi opowieściami. Dziękujemy Wam za obecność - to dzięki Wam wiemy, że warto!!

Na prelekcjach powtarzają się pytania o konkretne miejsce, o których opowiadamy – a niestety jeszcze ich nie opisałam na blogu – biorę się do roboty!